Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử: Doanh nghiệp cần biết gì?

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử đang thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng doanh nghiệp khi đưa ra hàng loạt quy định mới nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn các hoạt động kinh doanh trực tuyến. Với phạm vi điều chỉnh mở rộng, yêu cầu về minh bạch thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và nghĩa vụ thuế, dự thảo này được kỳ vọng sẽ tạo lập hành lang pháp lý rõ ràng cho môi trường thương mại số. Vậy doanh nghiệp cần chuẩn bị gì để thích ứng và tránh rủi ro khi luật chính thức ban hành? Hãy cùng Luật Trí Minh tìm hiểu chi tiết ngay trong bài viết hôm nay!

1. Giới thiệu về dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử được đưa ra trong bối cảnh TMĐT tại Việt Nam đang bùng nổ, với sự tham gia ngày càng lớn của các doanh nghiệp và cá nhân. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật hiện hành vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc quản lý nghĩa vụ thuế, xác định trách nhiệm các bên và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Chính vì vậy, việc xây dựng một khung pháp lý mới là cần thiết nhằm điều chỉnh hiệu quả hoạt động TMĐT, đảm bảo sự minh bạch và phát triển bền vững cho thị trường.

2. Những điểm mới quan trọng trong dự thảo Luật

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử đang được kỳ vọng sẽ khắc phục những bất cập của pháp luật hiện hành và tạo hành lang pháp lý đầy đủ, minh bạch hơn cho các hoạt động TMĐT. Dưới đây là những điểm mới nổi bật mà doanh nghiệp cần quan tâm:

2.1. Bổ sung và thống nhất các khái niệm

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử đã cập nhật thêm nhiều khái niệm quan trọng như “nền tảng số” và “nền tảng trung gian số”, phản ánh sát thực hơn với thực tiễn hoạt động của thương mại điện tử hiện nay. Việc chuẩn hóa và làm rõ các thuật ngữ này không chỉ giúp các chủ thể trong ngành hiểu đúng và áp dụng thống nhất mà còn góp phần đồng bộ hệ thống quy định pháp luật, hạn chế các xung đột và khoảng trống pháp lý. Đặc biệt, đây sẽ là nền tảng pháp lý quan trọng cho việc kiểm soát hiệu quả các giao dịch xuyên biên giới trong thời đại số.

2.2. Quy định cụ thể về các mô hình TMĐT

Dự thảo đã cụ thể hóa các loại hình thương mại điện tử đang phổ biến trên thị trường, như website và ứng dụng bán hàng trực tuyến, sàn giao dịch điện tử, mạng xã hội tích hợp chức năng thương mại, cũng như các mô hình kinh doanh xuyên biên giới. Quy định này giúp xác lập phạm vi hoạt động, trách nhiệm và nghĩa vụ pháp lý cho từng chủ thể như người bán, đơn vị vận hành nền tảng và người tiêu dùng. Ngoài ra, Luật cũng siết chặt quản lý với các nền tảng quy mô lớn, đặc biệt là các tổ chức nước ngoài có hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, nhằm đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh và quyền lợi của người tiêu dùng trong nước.

2.3. Trách nhiệm của các đơn vị hỗ trợ TMĐT

Các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ như thanh toán điện tử, giao nhận hàng hóa… sẽ phải thực hiện ký kết hợp đồng minh bạch với các nền tảng TMĐT nhằm đảm bảo tính hợp pháp trong quá trình vận hành. Dự thảo cũng mở ra cơ chế cho cơ quan quản lý áp dụng các biện pháp công nghệ để kiểm soát và ngăn chặn việc kinh doanh hàng hóa, dịch vụ trái phép trên không gian mạng. Qua đó, tăng cường trách nhiệm của các đơn vị trung gian trong việc kiểm soát nội dung và hành vi vi phạm pháp luật trên nền tảng mà họ tham gia.

2.4. Dịch vụ chứng thực hợp đồng điện tử

Một điểm mới đáng chú ý là Dự thảo Luật đặt trọng tâm vào việc phát triển hệ thống chứng thực hợp đồng điện tử, nhằm tạo sự tin cậy và tính pháp lý cao hơn cho các giao dịch số. Việc này không chỉ bảo đảm sự bình đẳng giữa các tổ chức cung cấp dịch vụ tin cậy mà còn giúp cơ quan chức năng dễ dàng theo dõi, giám sát và xử lý vi phạm khi cần thiết. Ngoài ra, sự khuyến khích ứng dụng các công nghệ xác thực tiên tiến cũng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp và người tiêu dùng giảm thiểu rủi ro và tranh chấp trong quá trình giao dịch.

2.5. Phát triển TMĐT xanh và bền vững

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử Dự cũng thể hiện định hướng phát triển TMĐT theo hướng bền vững và xanh, phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế số gắn với bảo vệ môi trường. Các doanh nghiệp được khuyến khích sử dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, hạn chế chất thải trong quá trình vận hành, đặc biệt trong lĩnh vực logistics và vận chuyển. Đây là bước tiến mới nhằm thúc đẩy hệ sinh thái thương mại điện tử thân thiện với môi trường, đảm bảo sự phát triển lâu dài và gắn liền với lợi ích cộng đồng.

3. Ảnh hưởng đến doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh Online

Việc ban hành Dự thảo Luật Thương mại điện tử không chỉ là bước đi nhằm hoàn thiện khung pháp lý mà còn tạo ra những thay đổi đáng kể đối với hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là các chủ thể kinh doanh trực tuyến. Từ góc độ cơ hội đến những thách thức hiện hữu, dưới đây là phân tích cụ thể:

3.1. Cơ hội mở ra cho doanh nghiệp trong nước

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử được kỳ vọng sẽ định hình một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch hơn cho các chủ thể tham gia thị trường, đặc biệt là các doanh nghiệp Việt Nam. Khi các nền tảng xuyên biên giới phải tuân thủ nghiêm ngặt về nghĩa vụ thuế, chất lượng sản phẩm và bảo vệ người tiêu dùng, sự cạnh tranh sẽ được điều chỉnh theo hướng cân bằng hơn. Điều này tạo điều kiện để doanh nghiệp nội địa phát triển một cách bền vững và tự tin mở rộng hoạt động trong lĩnh vực TMĐT. Đồng thời, sự rõ ràng trong khung pháp lý cũng giúp hạn chế các hành vi gian lận, tạo niềm tin cho người tiêu dùng và nâng cao uy tín của thị trường nội địa.

3.2. Những thách thức và hạn chế đặt ra

Trong giai đoạn trước, nhiều nền tảng thương mại điện tử quốc tế như Shopee hay Lazada có thể hoạt động tại thị trường Việt Nam mà chưa bị kiểm soát nghiêm ngặt về nghĩa vụ thuế cũng như trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Việc thiếu cơ chế quản lý chặt chẽ đã tạo ra sự chênh lệch lớn trong điều kiện kinh doanh, khiến doanh nghiệp nội địa rơi vào thế bất lợi khi phải cạnh tranh với lượng hàng hóa giá rẻ nhập khẩu – vốn không bị ràng buộc bởi những nghĩa vụ pháp lý tương tự.

Sự xuất hiện của các quy định mới trong Dự thảo Luật Thương mại điện tử được kỳ vọng sẽ thiết lập lại trật tự thị trường. Theo đó, các nền tảng xuyên biên giới sẽ phải đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về nghĩa vụ thuế, tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm và trách nhiệm với người tiêu dùng. Điều này sẽ giúp tạo dựng một môi trường cạnh tranh công bằng hơn, đồng thời mở ra cơ hội phục hồi và phát triển cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước – đặc biệt trong lĩnh vực hàng tiêu dùng, vốn từng chịu sức ép lớn từ nguồn hàng Trung Quốc giá rẻ tràn qua các nền tảng TMĐT.

Tuy nhiên, việc thực thi hiệu quả các quy định này vẫn còn là một thách thức. Các nền tảng quốc tế thường xuyên thay đổi cơ chế vận hành, thậm chí áp dụng các mô hình phân tán hoặc ủy quyền phức tạp, khiến cho quá trình kiểm tra và giám sát gặp nhiều khó khăn. Thêm vào đó, năng lực quản lý và công cụ hỗ trợ của các cơ quan chức năng trong nước vẫn còn hạn chế, dẫn đến nguy cơ không thể xử lý triệt để tình trạng vi phạm. Điều này đồng nghĩa với việc một số doanh nghiệp nước ngoài vẫn có thể lợi dụng kẽ hở pháp lý để lẩn tránh trách nhiệm, làm suy giảm tác động tích cực của các chính sách mới.

3.2.2. Tăng trách nhiệm của các sàn TMĐT trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm

Dự thảo Luật Thương mại điện tử mới đang hướng đến việc siết chặt vai trò và trách nhiệm của các sàn giao dịch điện tử như Shopee, Tiki hay Sendo trong việc giám sát chất lượng hàng hóa và dịch vụ được rao bán trên nền tảng của họ. Theo đó, các sàn này không chỉ đóng vai trò trung gian mà còn phải phối hợp chặt chẽ trong việc đảm bảo sản phẩm được cung cấp có nguồn gốc rõ ràng và đáp ứng các tiêu chuẩn pháp lý.

Ví dụ, một nhà bán hàng cung cấp quần áo trên Shopee sẽ cần cung cấp các loại giấy tờ chứng minh xuất xứ và chất lượng sản phẩm. Trong trường hợp không đáp ứng được yêu cầu, họ có thể bị tạm ngừng hoặc chấm dứt hoạt động kinh doanh trên nền tảng. Điều này góp phần quan trọng trong việc nâng cao mức độ bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời cải thiện độ tin cậy và tính minh bạch của thị trường thương mại điện tử.

Tuy nhiên, quy định này cũng đặt ra thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Việc chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, tài liệu để chứng minh nguồn gốc hàng hóa có thể vượt quá khả năng của họ, nhất là khi họ thiếu nhân lực hoặc kiến thức pháp lý cần thiết. Nếu không có chính sách hỗ trợ phù hợp, điều này có thể khiến một bộ phận doanh nghiệp bị gạt khỏi sân chơi TMĐT, từ đó làm suy giảm sự cạnh tranh và tính đa dạng của thị trường số.

3.2.3. Thúc đẩy TMĐT bền vững

Ngoài các vấn đề về kiểm soát thuế và chất lượng hàng hóa, Dự thảo Luật Thương mại điện tử còn mở rộng phạm vi điều chỉnh đến việc yêu cầu doanh nghiệp xây dựng mô hình phát triển gắn với mục tiêu bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Điều này thể hiện định hướng thúc đẩy các hoạt động TMĐT theo xu hướng thân thiện với môi trường và trách nhiệm xã hội.

Chẳng hạn, các đơn vị cung cấp dịch vụ vận chuyển như Ahamove hay Giao Hàng Tiết Kiệm có thể được khuyến khích hoặc bắt buộc chuyển đổi sang các hình thức giao hàng ít phát thải hơn, như sử dụng xe điện, xe đạp điện hoặc điều phối đơn hàng một cách thông minh để giảm thiểu lượng khí thải phát sinh. Việc thực hiện các biện pháp này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn giúp các doanh nghiệp gia tăng uy tín và thu hút nhóm khách hàng có nhận thức cao về tiêu dùng xanh.

Tuy nhiên, chính sách này cũng tiềm ẩn nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực tế, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn hạn chế về vốn và năng lực công nghệ. Việc phải đầu tư ngay vào các giải pháp “xanh” có thể khiến họ đối mặt với áp lực lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh và tiến trình chuyển đổi số. Do đó, việc thực thi các tiêu chí bền vững cần đi kèm với lộ trình cụ thể và chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm tránh gây ra rào cản phát triển cho nhóm doanh nghiệp này.

4. Doanh nghiệp cần chuẩn bị những gì?

Để đảm bảo hoạt động kinh doanh tuân thủ các quy định mới trong Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử, doanh nghiệp cần thực hiện một số bước chuẩn bị quan trọng. Những công tác này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro pháp lý mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động trong môi trường thương mại điện tử ngày càng phát triển. Dưới đây là những chuẩn bị thiết yếu mà doanh nghiệp cần thực hiện:

4.1. Cập nhật và hoàn thiện hồ sơ pháp lý

– Rà soát hợp đồng và giấy tờ: Doanh nghiệp cần tiến hành kiểm tra lại tất cả các hợp đồng đã ký kết với đối tác, nhà cung cấp dịch vụ và khách hàng, đặc biệt là các hợp đồng điện tử. Các hợp đồng này cần được xác thực hợp pháp để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cả doanh nghiệp và người tiêu dùng.

– Cập nhật thông tin về thuế và nghĩa vụ pháp lý: Doanh nghiệp cần xem xét và cập nhật lại các chứng từ thuế, đặc biệt là đối với các giao dịch xuyên biên giới qua nền tảng thương mại điện tử. Việc chứng minh rõ ràng nguồn gốc hàng hóa và dịch vụ sẽ là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định thuế và tài chính, tránh được rủi ro vi phạm hoặc phạt thuế.

4.2. Đảm bảo tuân thủ quy định về thuế và chất lượng sản phẩm

– Thiết lập hệ thống kê khai thuế: Doanh nghiệp cần đảm bảo việc kê khai đầy đủ và chính xác các giao dịch thương mại điện tử trong hệ thống thuế của mình. Để thực hiện điều này, doanh nghiệp có thể đầu tư vào phần mềm quản lý thuế hoặc hợp tác với các cơ quan tư vấn thuế chuyên nghiệp, nhằm tuân thủ nghiêm ngặt các quy định thuế hiện hành và tránh những sai sót có thể dẫn đến các hình thức xử phạt.

– Kiểm soát chất lượng sản phẩm: Để đáp ứng yêu cầu về chứng minh nguồn gốc và chất lượng sản phẩm, doanh nghiệp cần xây dựng quy trình kiểm tra chất lượng kỹ lưỡng và chuẩn bị các giấy tờ chứng minh xuất xứ sản phẩm. Đặc biệt, đối với các sản phẩm bán qua nền tảng thương mại điện tử, doanh nghiệp phải có hồ sơ rõ ràng và minh bạch về chất lượng, bao gồm các chứng nhận từ cơ quan chức năng như chứng nhận an toàn thực phẩm hoặc các giấy tờ chứng nhận chất lượng sản phẩm hợp lệ.

4.3. Đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ nhân viên

– Tổ chức đào tạo chuyên sâu về các quy định mới: Doanh nghiệp cần triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu cho nhân viên để cập nhật các quy định mới trong Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử. Cần đặc biệt chú trọng đến việc truyền đạt các quy định liên quan đến chứng thực hợp đồng điện tử, tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm, và yêu cầu thuế. Việc đào tạo này sẽ giúp đội ngũ nhân viên nắm vững các quy định pháp lý và thực thi chính xác trong công việc hàng ngày.

– Cập nhật quy trình quản lý sản phẩm và dịch vụ: Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình quản lý sản phẩm và dịch vụ rõ ràng, bao gồm việc kiểm tra và xác nhận chất lượng sản phẩm trước khi đưa lên nền tảng thương mại điện tử. Điều này không chỉ giúp đảm bảo sự tuân thủ các quy định pháp lý mới mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, xây dựng lòng tin và uy tín cho doanh nghiệp.

4.4. Đầu tư vào công nghệ và nền tảng số

– Cập nhật hệ thống quản lý giao dịch điện tử: Doanh nghiệp cần chú trọng đầu tư vào các công cụ và phần mềm quản lý giao dịch điện tử để đáp ứng yêu cầu về chứng thực hợp đồng điện tử và đảm bảo quy trình thanh toán an toàn. Những công cụ này không chỉ bảo vệ thông tin người tiêu dùng mà còn giúp đảm bảo tính hợp pháp và minh bạch cho các giao dịch của doanh nghiệp.

– Tối ưu hóa nền tảng thương mại điện tử: Doanh nghiệp cần bảo đảm rằng các nền tảng thương mại điện tử mà họ sử dụng (bao gồm website và ứng dụng) luôn đáp ứng các quy định mới về bảo vệ thông tin người tiêu dùng và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Điều này có thể bao gồm nâng cấp hệ thống bảo mật, cải thiện giao diện người dùng và tích hợp các công nghệ chứng thực hợp đồng điện tử để nâng cao hiệu quả và sự tin cậy của khách hàng.

4.5. Đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

– Cải thiện dịch vụ khách hàng: Doanh nghiệp cần chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng, đặc biệt là trong việc giải quyết kịp thời các khiếu nại liên quan đến chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là một trong những yêu cầu chủ chốt của Dự thảo Luật, do đó, doanh nghiệp cần thiết lập đội ngũ chuyên trách để tiếp nhận và xử lý nhanh chóng các vấn đề của khách hàng.

– Đảm bảo minh bạch về nguồn gốc sản phẩm: Để tuân thủ các quy định mới và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, doanh nghiệp cần cung cấp thông tin minh bạch về nguồn gốc và xuất xứ của sản phẩm, cũng như chi tiết về quy trình sản xuất. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ tranh chấp mà còn xây dựng lòng tin vững chắc từ phía khách hàng.

4.6. Phát triển chiến lược phát triển bền vững

– Xây dựng chiến lược TMĐT xanh: Doanh nghiệp cần triển khai các chiến lược thương mại điện tử bền vững, bao gồm việc áp dụng các công nghệ giúp giảm thiểu tác động đến môi trường. Điều này có thể thực hiện qua việc tối ưu hóa quy trình giao hàng, sử dụng phương tiện vận chuyển ít phát thải, và giảm thiểu lượng rác thải điện tử trong suốt quá trình hoạt động.

– Tích hợp công nghệ xanh: Doanh nghiệp nên đầu tư vào các công nghệ thân thiện với môi trường trong lĩnh vực logistics, như sử dụng phương tiện giao hàng chạy bằng năng lượng tái tạo hoặc các dịch vụ giao hàng tiết kiệm năng lượng. Song song đó, doanh nghiệp cần xây dựng và thực thi chiến lược quản lý, xử lý rác thải điện tử, nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường.

5. Lộ trình ban hành và hiệu lực của luật

Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử hiện tại dự kiến có hiệu lực thi hành vào năm 2026, sau khi được Quốc hội thông qua.

Để giúp doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi và thích ứng với những quy định mới, Chính phủ sẽ cung cấp các hướng dẫn chi tiết về việc áp dụng luật, đồng thời đưa ra các biện pháp hỗ trợ cụ thể, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Mục tiêu là giúp doanh nghiệp nắm bắt rõ ràng quyền lợi và nghĩa vụ của mình, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi một cách hiệu quả và kịp thời trước sự thay đổi trong môi trường pháp lý.

Vì vậy, các doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc hoàn thiện hồ sơ pháp lý, cập nhật chính sách thuế, cho đến việc xây dựng các chiến lược phát triển bền vững. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động kinh doanh liên tục mà không bị gián đoạn khi các quy định mới chính thức có hiệu lực.

Trên đây là những chia sẻ từ Luật Trí Minh về thắc mắc “Dự thảo Luật Thương Mại Điện Tử: Doanh nghiệp cần biết gì?”. Việc sớm thích ứng không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trong nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ. Để nhận được sự hỗ trợ nhanh chóng và kịp thời, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua Email: contact@luattriminh.vn hoặc số Hotline: 024 3766 9599 (Hà Nội) và 028 3933 3323 (TP.HCM).