Xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết trong vụ án ly hôn đơn phương

Trong quá trình ly hôn đơn phương, việc xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết trong vụ án ly hôn đơn phương là bước quan trọng đầu tiên để hồ sơ được tiếp nhận và xử lý đúng quy định. Tuy nhiên, không ít người gặp khó khăn khi lựa chọn Tòa án phù hợp do thiếu hiểu biết về thẩm quyền xét xử theo cấp và theo lãnh thổ. Bài viết dưới đây của Luật Trí Minh sẽ chia sẻ chi tiết về cách xác định Tòa án có thẩm quyền trong từng trường hợp cụ thể, giúp bạn nắm rõ quy trình và thực hiện thủ tục một cách chính xác, hiệu quả.

1. Thế nào là ly hôn đơn phương?

Ly hôn đơn phương là ly hôn theo yêu cầu của một bên theo Điều 56 Luật Hôn nhân và gia đình 2014. Việc ly hôn đơn phương sẽ là vụ án dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự bởi vì có sự tranh chấp, mâu thuẫn của hai bên về vấn đề ly hôn cần yêu cầu Tòa án giải quyết. Các trường hợp ly hôn đơn phương bao gồm:

Thứ nhất, khi vợ hoặc chồng yêu cầu ly hôn mà hòa giải tại Tòa án không thành thì Tòa án giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình hoặc vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng làm cho hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được.

Thứ hai, trong trường hợp vợ hoặc chồng của người bị Tòa án tuyên bố mất tích yêu cầu ly hôn thì Tòa án giải quyết cho ly hôn.

Thứ ba, trong trường hợp có yêu cầu ly hôn khi cha, mẹ, người thân thích khác có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn khi một bên vợ, chồng do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, đồng thời là nạn nhân của bạo lực gia đình do chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của họ thì Tòa án giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc chồng, vợ có hành vi bạo lực gia đình làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của người kia.

2. Thẩm quyền giải quyết của Tòa trong vụ án ly hôn đơn phương

Căn cứ theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự, việc giải quyết ly hôn đơn phương thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện nơi bị đơn (vợ hoặc chồng còn lại) cư trú hoặc làm việc.

Tuy nhiên, nếu vụ án có yếu tố nước ngoài – chẳng hạn một bên là người nước ngoài hoặc đang cư trú, làm việc ở nước ngoài – thì thẩm quyền sẽ thuộc về Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Trường hợp không xác định được nơi cư trú hoặc làm việc của bị đơn, người yêu cầu ly hôn có thể nộp hồ sơ tại Tòa án nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc cuối cùng, hoặc nơi nguyên đơn đang cư trú, để được xem xét, giải quyết theo quy định pháp luật.

3. Thỏa thuận lựa chọn Tòa án giải quyết trong vụ án ly hôn đơn phương

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự, nguyên tắc chung trong vụ án ly hôn đơn phương là nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nơi bị đơn cư trú hoặc tạm trú. Tuy nhiên, trong trường hợp bị đơn không có nơi cư trú, làm việc ổn định hoặc không xác định được địa chỉ cụ thể, nguyên đơn có quyền nộp đơn tại Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc cuối cùng hoặc Tòa án nơi bị đơn có tài sản.

Đối với những vụ án ly hôn đơn phương có tranh chấp về quyền nuôi con, tài sản hoặc bất động sản, Tòa án nơi có tài sản hoặc nơi có bất động sản sẽ có thẩm quyền giải quyết, nếu việc chia tài sản được yêu cầu cùng trong vụ án ly hôn.

Ngoài ra, trong quá trình khởi kiện, nếu hai bên vợ chồng có thỏa thuận bằng văn bản và thống nhất lựa chọn Tòa án nơi nguyên đơn cư trú thì căn cứ điểm b khoản 1 Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự, Tòa án nơi cư trú của nguyên đơn vẫn có thể thụ lý và giải quyết vụ án theo thỏa thuận của các bên.

4. Một số trường hợp đặc biệt cần lưu ý

Bên cạnh những nguyên tắc chung về thẩm quyền giải quyết, trong vụ án ly hôn đơn phương có một số trường hợp đặc biệt mà người khởi kiện cần lưu ý:

• Ly hôn có yếu tố nước ngoài: Khi một bên vợ hoặc chồng là người nước ngoài, đang cư trú ở nước ngoài, hoặc tài sản chung nằm tại nước ngoài, thẩm quyền giải quyết thuộc Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi nguyên đơn cư trú hoặc làm việc.
• Bị đơn mất tích hoặc không rõ nơi cư trú: Nếu không xác định được nơi cư trú, làm việc của bị đơn, nguyên đơn có thể nộp hồ sơ tại Tòa án nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc cuối cùng, hoặc nơi nguyên đơn đang cư trú để được xem xét.
• Hai bên đều ở nước ngoài nhưng có tài sản tại Việt Nam: Trường hợp này, Tòa án Việt Nam vẫn có thể thụ lý giải quyết nếu có yêu cầu chia tài sản là bất động sản hoặc tài sản chung nằm trong lãnh thổ Việt Nam.
• Bị đơn đang chấp hành án phạt tù: Người yêu cầu ly hôn có thể nộp đơn tại Tòa án nơi bị đơn chấp hành án nếu không còn nơi cư trú hợp pháp khác.

Việc xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết trong vụ án ly hôn đơn phương là yếu tố quan trọng, quyết định đến việc hồ sơ được thụ lý và thời gian xử lý vụ án. Nếu xác định sai thẩm quyền, người yêu cầu có thể bị trả hồ sơ, khiến quá trình ly hôn kéo dài và phát sinh thêm thủ tục. Trong trường hợp cần trao đổi chi tiết hoặc có nhu cầu sử dụng dịch vụ tại Luật Trí Minh, vui lòng liên hệ qua Email: contact@luattriminh.vn hoặc số Hotline: 024 3766 9599 (Hà Nội) và 028 3933 3323 (TP.HCM) để được đội ngũ luật sư hỗ trợ nhanh chóng và hiệu quả.